Tekzip kelime anlamı olarak bir haberi yalanlamadır.Kendisine yöneltilen sözleri ve ya kendisine denilen herhangi haysiyeti ve şerefi aşağılayıcı bir yayını yalanlamak olarak düşünülebilir. Kendisine yalan atılan kişinin cevap hakkı duyar.
Bu da tekzip hakkı ile düzeltme ve cevap hakkının kullanılması, ilgili kişiye yani hakkı ihlal eden kişiye, yayın konusu saldırıda yer alan bilgilerin gerçeğinin ne olduğunu kamuoyuna açıklama fırsatı verilmiş olur.O zaman tekzip, yöneltilen suçlamaların cevabının verilmesini amaçlayan bir açıklama davranışıdır ve bu kamuoyuna karşı yapılır.
Tekzip hakkı kişilere, ihlal basın yoluyla yapılmış ise cevabın da basın aracılığıyla; radyo ve televizyon ile yapılmış ise cevabın yine radyo veya televizyonla; internet ortamında yapılmış ise cevabın yine aynı ortamda verilmesi olanağını düzenlemektedir. Yani kişiyi kendi silahı ile vurmak anlamına gelmektedir.
Basın kanunu ile tekzipte amaç yayma,bilgi edinme,eleştirme ve yorumlama özgürlüğünü kapsar.Basın Kanununa göre ancak süreli yayınlarda tekzip hakkı kullanılabilir. Süreli yayından anlaşılması gereken belli dönemlerde yayımlanan gazete, dergi gibi basılmış eserler ile haber ajansları yayınlarıdır.Karikatür,resim,ilan veya reklam içeren yayınlar da bu kapsama girerler.Süreklilik göstermeyen dönemsel yayınlar hakkında tekzip hakkı kullanılamayacağı gibi aynı zamanda Resmi Gazete tarafından çıkarılan dergilere de tekzip hakkı kullanılmaz.
Çünkü bu yazılarda ifade özgürlüğü bulunmamaktadır.Bu yüzden hakkın amacına ters düşer kullanım olduğu takdirde. Tekzip hakkının oluşabilmesi için iki temel koşuldan birisinin gerçekleşmiş olması şarttır. Bunlar şöyledir;
• Kişilerle ilgili gerçeğe aykırı olan bir yayım yapılması.
• Kişilerin şeref ve haysiyetinin ihlal edilmiş olması
Basın özgür bir ortam olduğu halde basın yolu ile yapılan bilgiyi yayma, eleştirme ve yorumlama hakkı aynı zamanda basının sorumluluğudur.Bu yüzden yapılan ifadeler Yargıtay tarafından da belirtildiği gibi küçültücü ve haysiyet kırıcı olmayarak hukuka aykırı olmamalıdır.
Yargıtay tarafından basının haber verme hakkı dört unsurla sınırlamıştır Buna göre;
1- Haber güncel olmalı,
2- Haber gerçek olmalı,
3- Haberin veriliş biçimi ile özü arasında düşünsel bir bağ bulunmalı,
4- Haberin verilmesinde kamu yararı bulunmalıdır.
Basın Kanunda Tekzip Usulü Ve Başvuru Süresi
Yayım tarihinden itibaren 2 ay içinde başvurulması gerekmektedir.Tekzip hakkı sahibi ölmüş ve mirasçılara geçmiş ise bu hak bir ay daha eklenir bu süreye.Bu süreler hak düşürücü süreler olup ilgili yayını sonradan öğrenmiş olsa bile bu 2 ay içinde başvurusunu yazılı şekilde yayının sorumlu müdürüne göndermesi gerekmektedir. Sorumlu müdür yerine yazı işleri müdürüne iletilmesi, usule aykırıdır ve tekzip olarak kabul edilmez.Yapılan tekzipte bu hakkın kullanılmasına neden olan eser kesinlikle belirtilmeli ve verilen cevap suçlamadan uzun olmamalıdır.
Basın Kanununda Tekzip Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Görevli ve yetkili mahkeme, talep edenin bulunduğu yer sulh ceza mahkemesidir.Zarar gören kişi nerede yaşıyorsa, o yer sulh ceza mahkemesine başvurusunu yapması gerekmektedir.Tekzip hakkının kullanımına dair talepleri incelemek ve karara varmak üzere uzman bir sulh ceza mahkemesi belirlenmelidir.
Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu’nda (TRT) Tekzip Hakkı
Yurt içine ve yurt dışına yapılan radyo ve televizyon yayınları ile tüm medya araçlarından yapılan yayınları düzenlenmeyi amaçlayan bir kanundur.Bu şekilde yapılan bir haysiyet ve kırıcı konuşmalara karşı tekzip hakkı doğar.Bu Kanunda tekzip hakkının doğumu, iki koşuldan birinin gerçekleşmiş olması halinde tekzip hakkı kullanılabilir. Bunlar şöyle sıralanabilir;
• Yayının gerçeğe aykırı olması
• Yayının haysiyet ve şerefe dokunması,
Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu’nda (TRT) Tekzip Hakkı Başvuru Süresi ve Usulü
Başvuru , yayın tarihinden itibaren yedi gündür içinde yapılmalıdır. Bu süre basın kanununda olduğu gibi hak düşürücü bir süredir. Öğrenme tarihinin bir önemi olmayıp yayım tarihinden sonra 7 gün içinde yapılmaz ise tekzip hakkı düşer.Yayından sonradan haberdar olunması, sürenin başlangıç tarihini değiştirmez. Kaçırılması halinde eski hale getirme talebinde bulunulamaz. Doğrudan mahkemeye başvuru yolu kapalıdır burada. Hakkını kullanmak isteyen kişi, tekzip metnini, yedi gün içerisinde, önce TRT’ye göndermek zorundadır. Başvuranın, gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisi olmalısı gerekir. Kamu tüzel kişisi, TRT yayınları nedeniyle tekzip hakkı kullanamaz.
Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu’nda (TRT) Tekzip Hakkında Görevli Mahkeme
TRT yayınlarına karşı tek yetkili ve görevli mahkeme düzenlenmiştir. Ankara Sulh Ceza Mahkemesidir bu mahkemede.Bu yetki kuralı, TRT yayınlarının ulusal düzeyde yapılı-yor olması nedeniyle getirilmiş bir kuraldır.
Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunda Tekzip Hakkı
Ulusal, bölgesel veya yerel olsun, tüm özel radyo ve televizyon kuruluşlarının yayınlarının, Anayasada belirtilen temel niteliklerine uygun olması gerekmektedir
• Yayının kişilik haklarına saldırı teşkil etmesi,
• Gerçeğe aykırı olması.
Gerçek ve tüzel kişiler, bu iki koşuldan birinin oluşması halinde tekzip hakkı için belirlenen usule göre kullanabilirler. Tüzel kişiler, özel hukuk veya kamu hukuku tüzel kişisi olabilir.
Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunda Tekzip Hakkının Başvuru Süresi Ve Usulü
Burada başvuru ayıncı kuruluşa değil, doğrudan doğruya yargıya başvurma usulü getirilmiştir. Tekzip talep eden kişi, yayından itibaren 10 gün içinde başvurusunu doğrudan mahkemeye yapacaktır.Ancak yönetmeliğe göre yayıncı, mahkeme kararını beklemeksizin ilgili kişiye tekzip hakkını kullandırabilir.Yayıncının böyle bir hakkı vardır.
Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunda Tekzip Hakkında Görevli Ve Yetkili Mahkeme
Burada da görevli mahkeme, Sulh Ceza Mahkemesidir.Ancak Yetkili mahkeme ise, yayının ulusal veya bölgesel/yerel olmasına göre değişiklik gösterir.O yüzden öncelikle yerel ulusal ya da bölgesel mi diye bir ayrıma gidilir yayında.
Ulusal yayın yapan kuruluşlar için yetkili mahkeme Ankara Sulh Ceza Mahkemesidir.
Yayıncı kuruluş bölgesel veya yerel yayın yapıyorsa, bu durumda yetkili mahkeme, başvuru sahibinin yani tekzip hakkı kullanıcısının ikametgâhı sulh ceza mahkemesi olarak düzenlenmiştir.
İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunda Tekzip Hakkı
İnternet ortamında yapılan yayınlar , öncelikle insan onuruna, temel hak ve özgürlüklerine saygılı yapılması gerekmektedir. İnternet ortamında yapılan yayından kastedilen ise, internette yer alan ve içeriğine belirsiz sayıda kişilerin ulaşabileceği veriler olarak tanımlanmıştır.Hakkı ihlal edilen her kimse , internet yayınının içeriğinden dolayı tekzip hakkını kullanabilecektir. Bu kişiler , gerçek bir kişi olabileceği gibi, özel hukuk tüzel kişisi de olabilir şeklinde düzenlenmiştir.
İnternet yayınlarında, doğrudan mahkemeye başvuru yolu konulmamıştır. Öncelikle bu hakkı kişi içerik sağlayıcısına başvuru usulü ile yapacaktır. Hakkının ihlal edildiğini iddia eden kişi, içerik sağlayıcısın ulaşacak , buna ulaşamaması halinde yer sağlayıcısına başvurarak hakkını savunacaktır.
Talebini bizzat gidip yapabileceği gibi, internet ortamında da yapabilecektir.Sorumludan, yani yayını yapandan kendisine ilişkin içeriğin yayından çıkarılmasını bir hafta süreyle internet ortamında yayımlanmasını isteyebilecektir.
Bu kanunda görevli mahkeme Sulh Ceza Mahkemesidir olmakla birlikte Yetkili mahkeme ise, hakkı ihlal edilen kişinin yerleşim yeri mahkemesidir.Zarar gören nerede oturuyorsa, o yer sulh ceza mahkemesine başvurabilecektir.
Sonuç olarak tekzip çeşitli kanunlarda farklı farklı düzenlemelere tabi olduğu için deneyimli avukatlarımızdan yardım alınarak bu hakkın kullanılması daha verimli sonuçlara yol açacaktır.Tekzip hakkını kullanmak isteyen kişiler ve ya bununla ilgili bilgi almak isteyenler bizzat ofisimize gelerek destek alabilecekleri gibi online destek alarakta bu konuda bilgi sahibi olabilirler.
