Tutuklama Nedir?
Ceza muhakemesinin önemli koruma tedbirlerinden biri olan tutuklama Ceza Muhakemesi Kanununda(CMK) belirtilen şartların gerçekleşmesiyle sanık veya şüphelinin suçluluğu hususunda kesin karar verilmesinden önce özgürlüğünün geçici olarak kaldırılmasıdır.
Sanık veya şüphelinin özgürlüğünün kaldırılmasından başlayıp salıverilmesine veya cezanın infazının başlamasına kadar devam eden kısıtlılık haline tutuklama denir.
TUTUKLAMANIN HUKUKİ MAHİYETİ
Tutuklama bir koruma tedbiridir ; bir ceza değildir.Ceza soruşturması veya kovuşturması sırasında şüphelinin veya sanığın kaçmasını,delillerin muhafazasını böylece ceza muhakemesi sonunda verilebilecek özgürlüğü bağlayıcı cezanın yerine getirilmesini temin etmeye yönelik geçici nitelikte bir tedbiridir.
Cezaların şahsiliği ilkesine paralel olarak şüpheli veya sanık konumunda olmayan kişi hakkında bu tedbire hükmedilemez.
Tutuklama kişi özgürlüğünü kısıtlaması ve hakim tarafından hükmedilmesi sebebiyle her ne kadar hapis cezasıyla benzerlik gösterse de kapsam bakımından farklılık göstermektedirler.Hapis bir ceza ; tutuklama ise bir tedbir mahiyetindedir.
Tutuklamanın amacı yargılamayı basitleştirmek ve eğer sanık hüküm giyerse cezanın infazını sağlamaktır.Cezanın maksadı ise suç işleyen kişinin potansiyel tehlikelerinden toplumu korumaktır.
Kişinin işlediği cürümle uygulanan tutuklama koruma tedbirinin orantılı olması gerekir.Ceza muhakemesinin amacına tutuklama koruma tedbirinden daha hafif bir koruma tedbiriyle ulaşılabilirse daha hafif olan tedbirin uygulanması gerekir.Buna göre ; yurt dışına çıkma yasağı koyarak sanığın kaçma imkanını ortadan kaldırıp el altında bulundurmak mümkünse tutuklama kararı verilmemelidir.
Tutuklama geçici bir koruma tedbiridir.Delillerin muhafaza altına alınmış olması,kaçma şüphesine karşı teminat verilmiş olması,yapılan kovuşturma sonunda beraat kararı verilmesi hallerinde tutuklama tedbiri sona erecektir.
Tutuklama tedbirinde ilk şart bu işlemin hemen yapılmasının elzem olmasıdır ; gecikme gösterilmesi halinde telafisi güç sonuçlara yol açılabilecek olmasıdır.
TUTUKLAMA SEBEPLERİ NELERDİR?
CMK 100’de tutuklama sebepleri sayılmıştır.Buna göre;
1-) Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin varlığı halinde
2-) Kanunda sayılan bir tutuklama nedeninin olayda bulunması halinde şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verilebilecektir.
Aşağıdaki hallerde tutuklama sebebi var sayılır ;
1-) Şüpheli veya sanığın kaçması,saklanması veya kaçacağı şüphesini uyandıran somut belirtiler varsa
2-) Şüpheli veya sanığın davranışları ;
a-) Delilleri yok etme,gizleme,değiştirme şüphesi
b-) Tanık,mağdur veya başkaları üzerinde baskı yapılması girişiminde bulunma şüphesi
TUTUKLAMA KARARI VERİLEMEYEN HALLER
CMK 100/4’e göre sadece adli para cezasını gerektiren suçlarda veya vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenenler hariç olmak üzere hapis cezasının üst sınırı 2 yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama kararı verilemez.
TUTUKLAMA KARARINI KİM VERİR ?
Soruşturma aşamasında şüphelinin tutuklanmasına Cumhuriyet Savcısının istemi üzerine sulh ceza hakimi tarafından; kovuşturma evresinde sanığın tutuklanmasına Cumhuriyet Savcısının istemi üzerine veya re’sen mahkeme tarafından karar verilir.
Bu istemlerde muhakkak gerekçe gösterilir ve adli kontrol uygulamasının yetersiz kalacağını belirten hukuki ve fiili nedenlere yer verilir.
TUTUKLULUKTA GEÇECEK SÜRE
Ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işlerde tutukluluk süresi en çok 1 yıldır.Ancak bu 1 yıllık süre zorunlu hallerde gerekçeleri gösterilerek 6 ay daha uzatılabilir.
Ağır ceza mahkemesinin görevine giren hallerde tutukluluk süresi en çok 2 senedir.Bu süre zaruri hallerde gerekçesi gösterilerek uzatılabilir; uzatma süresi toplam 3 yılı geçemez.
Bu uzatma kararları ,Cumhuriyet Savcısının şüpheli veya sanık ile müdafiin görüşleri alındıktan sonra verilir.
TUTUKLAMA KARARININ GERİ ALINMASI
Cumhuriyet Savcısı ,şüphelinin adli kontrol altına alınarak serbest bırakılmasını sulh ceza hakiminden isteyebilir.Hakkında tutuklama kararı verilmiş şüpheli ve müdafii de aynı istemde bulunabilirler.
Soruşturma evresinde C.savcısı adli kontrol veya tutuklamanın artık gereksiz olduğu kanısına varacak olursa şüpheliyi re’sen serbest bırakır.Kovuşturmaya yer olmadığı kararı verildiğinde şüpheli serbest kalır.
ŞÜPHELİ VEYA SANIĞIN SALIVERİLMESİ
Soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında şüpheli veya sanık salıverilmesini isteyebilir.Şüpheli veya sanığın tutukluluk halinin devamına veya salıverilmesine hakim veya mahkeme tarafından karar verilir.Mahkemece verilen ret kararına itiraz edilebilir.
Dosya bölge adliye mahkemesine veya Yargıtay’a geldiğinde salıverilme istemi hakkındaki karar,bölge adliye mahkemesi veya yargıtay ilgili dairesi veya yargıtay ceza genel kurulunca dosya üzerinden yapılacak incelemeden sonra verilir ; bu karar re’sen de verilebilir.
TUTUKLAMA KARARINA İTİRAZ
Tutuklama veya tutuklama talebinin reddine ilişkin kararlara karşı itiraz kanun yoluna başvurulabilir.Kararın öğrenilmesinden itibaren 7 gün içinde tutuklama kararına karşı itiraz kanun yoluna başvurulabilir.Tutuklama kararına karşı itiraz,kararı veren mahkemeye bir dilekçe ile veya kayıtlara geçirilmek koşuluyla zabıt katibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır.Kararına itiraz edilen hakim veya mahkeme itirazı yerinde görürse kararını düzeltir; yerinde görmezse en çok üç gün içinde tutuklama kararına itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderir.
Tutuklama kararına Cumhuriyet Savcısı ,şüpheli veya sanık,katılan,suçtan zarar gören kişiler itiraz edebilir.Şüpheli veya sanığın tutuklama sorgusunda kendisine atanan müdafii ve eşi ile yasal temsilcisi de tutuklama kararına itiraz edebilir.
Tutuklama kararına itiraz,tutuklama kararının uygulanmasını durdurmaz.Tutuklama kararına itiraz merciilerinin itiraz üzerine verdiği kararlar kesindir.; bu kararlara karşı başka herhangi bir kanun yolu öngörülmemiştir.
Bu kuralın bir istisnası vardır ; soruşturma evresinde sulh ceza hakimi tarafından verilen talebin reddi kararı üzerine Cumhuriyet savcısının itiraz yoluna başvurması sonucu asliye ceza mahkemesi tarafından itirazın kabul edilmesi halinde ortaya çıkan tutuklama kararına da itiraz edilebilir.
