Anonim şirketlerde haklı sebeple feshe ilişkin eski kanunda herhangi bir düzenleme bulunmamasına karşılık 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, İsviçre Borçlar Kanunu hükümlerinden iktisap edilerek anonim şirketlerde haklı sebeple feshe ilişkin düzenlemeye kanunun 531. maddesinde yer vermiştir. Anonim şirketlerin özel sona erme halleri arasında yer alan haklı sebeple feshi, ortaklık ilişkisinin çekilmez hale gelmesi söz konusu olduğunda başvurulabilecek yöntemlerin başında gelmektedir.
Anonim şirketlerde Türk Ticaret Kanunu madde 202 / 2 saklı kalmak kaydıyla genel kural gereğince ortakların çıkma hakkı bulunmamaktadır. Bu sebeple haklı sebeple fesih durumunda temel borç ilişkisi çerçevesinde süreklilik arz eden borç ilişkilerinde haklı sebeplerin varlığı halinde anonim şirketin feshinin istenebileceği ifade edilmektedir.
Anonim Şirketin Feshinde Haklı Sebepler
Türk Ticaret Kanunu madde 531 ‘ de anonim şirketlerin haklı sebeplerin bulunması durumunda feshedilebileceğini düzenlemekle birlikte haklı sebeplerin neler olduğu hususunda herhangi bir tanım ya da unsur belirtilmemiştir. Bu açıdan haklı sebeplerin tespit edilmesinde ve uygulanmasında doktrin ve yargı kararları çerçevesinde belirleme yapılacağını ifade edebiliriz. Şahıs şirketlerinde ortakların kişisel özellikleri ve aralarındaki ilişkiler önem arz etmekte buna karşılık kanunun birçok sonuç bağlamasından dolayı anonim şirketlerin feshinde kanun tarafından özel hükümler getirilmiştir.
Anonim şirketlerde çoğunluğu oluşturan pay sahiplerinin hakimiyetlerini kötüye kullanmaları durumunda haklı sebeple fesih talebinde bulunulabilecek sebeplerden birini oluşturmaktadır. Çoğunluğu oluşturan pay sahiplerinin kişisel çıkarlarını şirket çıkarları üzerinde tutması ve neticesinde azlık pay sahiplerinin mali ve yönetsel haklarını ihlal etmeleri şirketin haklı sebeple feshine zemin oluşturmaktadır.
Haklı sebepler kapsamında ifade edebileceğimiz diğer bir husus pay sahibinin bilgi alma ve inceleme hakkının engellenmesi, genel kurul ya da mahkeme kararına rağmen şirket defterlerinde - gizlilik prensibine bağlı kalınarak - gerekli inceleme yapılmasının önüne geçilmesi durumlarında da anonim şirketlerin haklı sebeple feshedilebileceğini ifade edebiliriz. Bunun dışında her olay açısından hakim, şirketin faaliyet konusu kapsamında meydana gelebilecek olan haklı sebeplerin bulunmasına bağlı olarak şirketin feshi taleplerini göz önünde bulundurarak öncelikle davacı pay sahiplerinin pay bedellerini ödeyerek şirketten çıkarılmasına, son çözüm olarak şirketin tasfiyesine ya da uygun bir çözüme karar verebilecektir.
Ticaret şirketlerinde haklı haklı sebeple fesih sürecinde ve şirketin sona ermesine bağlı bütün ihtilaflarda uzman ticaret hukuku avukatı vasıtasıyla sürecin takip edilmesi önem arz etmektedir. Avukatlık büromuz, ticaret ve şirketler hukuku alanında kurumsal müvekkillerine şirketin kuruluş sözleşmesinin hazırlanması aşamasından şirketin tasfiye aşamasına kadar bütün süreçte alanında uzman avukatlarımız vasıtasıyla hukuki danışmanlık hizmeti sunmaktadır.
Anonim Şirketin Haklı Sebeple Feshi Davası
Türk Ticaret Kanunu madde 531 ‘ e göre haklı sebeplerin varlığı durumunda, sermayenin en az onda birini ( %10 ) ve halka açık şirketlerde yirmide birini ( %5) temsil eden payların sahipleri, şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden şirketin feshine karar verilmesini isteyebilirler. Mahkeme, fesih yerine, davacı pay sahiplerine, paylarının karar tarihine en yakın tarihteki gerçek değerlerinin ödenip davacı pay sahiplerinin şirketten çıkarılmalarına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme karar verebilir.
Haklı sebeplere dayalı fesih düzenlemesi ile kanun koyucunun amaçladığı yöntem azlık pay sahiplerine çoğunluk karşısında etkin ve orantılı bir korunma sağlanmasının temin edilmesidir. Dava, şirket tüzel kişiliğine yönlendirilerek açılacaktır. İlgili kanun hükmü uyarınca davacı, mahkemeden anonim şirketin haklı sebeple feshi talebinde bulunabilecektir. Buna karşılık mahkeme, haklı sebeplerin varlığı durumunda dahi şirketin feshine karar vermek zorunda değildir.
Bu noktada asıl mesele anonim şirketin haklı sebeple feshine karar verilmesi durumunda şirket tüzel kişiliğinin sona ermesi gibi ağır neticeler ortaya çıkacağından dolayı burada asıl olarak farklı çözümler üreterek ihtilafı çözümü kavuşturmak, başvurulabilecek son imkan olarak anonim şirketin feshine karar vermektir. Kanun koyucunun bu hükümle ortaya koyduğu amaç şirketlerin sürekliliğinin sağlanması ve bu durumun hukuk düzenince de korunması olarak değerlendirilmektedir.
Dava aşamasında mahkeme, davacı pay sahiplerinin paylarının karar tarihine en yakın tarihteki gerçek değerlerinin ödenerek davacı pay sahiplerinin şirketten çıkarılmasına karar verebilecektir. Dava açısından verilecek olan kararın davacı pay sahipleri ile şirket tüzel kişiliği çıkarları doğrultusunda olaya uygun ve orantılı olması gerekmektedir. Anonim şirketin haklı sebeple feshi davasında kanun koyucu olayın taraf menfaatleri açısından uygun ve olanaklı bir çözüme kavuşturulması adına hakime geniş takdir yetkisi tanınmıştır. Anonim şirketin haklı sebeple feshi davasında görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesidir. Yetkili mahkemesi ise şirket merkezinin bulunduğu yer Asliye Ticaret Mahkemesidir.
