Endüstriyel tasarımların korunması, hem fikri mülkiyet hakları açısından hem de ticari başarı için son derece önemlidir. Türkiye'de bu alandaki mevzuat, tasarımcıların haklarını korumaya yönelik olarak kapsamlı bir şekilde düzenlenmiştir.
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, Türkiye'de endüstriyel tasarımların korunmasına ilişkin temel yasal çerçeveyi oluşturmaktadır. Bu Kanun, 554 sayılı KHK'nin yerini almış ve tasarımların hem tescilli hem de belirli şartlar altında tescilsiz olarak korunmasını mümkün hale getirmiştir.
Tasarımın korunabilmesi için yenilik ve ayırt edicilik niteliklerini taşıması gerekir. Yenilik, tasarımın daha önce kamuya sunulmamış olmasıdır. Ayırt edicilik ise bilgilenmiş bir kullanıcının tasarımdan farklı bir genel izlenim edinmesidir. Bu unsurlar, TÜRKPATENT tarafından başvuru aşamasında incelenir.
Türkiye’de ilk kez kamuya sunulan tasarımlar, başvuru yapılmaksızın üç yıl süreyle otomatik olarak korunabilmektedir. Bu, moda, ev eşyaları ve ambalaj gibi sektörlerde hızlı koruma avantajı sağlar. Ancak tasarımın Türkiye’de kamuya sunulmuş olması şarttır.
Bir otomobilin farı gibi birleşik ürün parçaları, görünür durumda olmaları ve bağımsız olarak yenilik ile ayırt edicilik taşıyorlarsa korunabilir. Teknik zorunluluk nedeniyle yalnızca işlevsel olan tasarımlar ise korunma kapsamı dışında kalır.
Kötü niyetli olduğu ispatlanan tescil başvuruları mahkeme kararıyla iptal edilebilmektedir. Ayrıca, tasarımın yalnızca yenilik taşımayan bölümlerinin hükümsüz kılınması da mümkündür. Bu uygulama, tescilin diğer bölümlerinin geçerliliğini korur.
Endüstriyel tasarım tescili beş yıl süreyle geçerlidir ve beşer yıllık dönemlerle toplamda 25 yıla kadar uzatılabilir. Ayrıca, sanat eseri niteliği taşıyan tasarımlar 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında daha uzun süre korunabilir.
Türkiye, 2005 yılında Lahey Anlaşması’nın Cenevre Metni’ne taraf olmuştur. WIPO aracılığıyla yapılan başvurularla tasarımlar birçok ülkede tek işlemle korunabilir. Başvurular WIPO tarafından şekli olarak incelenirken, esas inceleme yönlendirilen ülkelerin patent ofislerince yapılır.
Dünya Ticaret Örgütü kapsamında yürürlüğe giren TRIPS Anlaşması, tasarımların yenilik ve/veya orijinallik taşımasını zorunlu kılar. Türkiye, tescilli tasarımlar için 25 yıllık koruma süresiyle bu yükümlülüğü yerine getirmektedir. Tescilsiz koruma da TRIPS ile uyumludur.
2022 yılında Türkiye’de yapılan endüstriyel tasarım başvuruları rekor seviyeye ulaşmıştır. Başvuruların %90’ı yerli tasarımcılara aittir. 2023’te az da olsa bir düşüş yaşansa da Türkiye, dünya sıralamasında ilk beş içerisindeki yerini korumuştur.
Mahkemeler tarafından verilen kararlar, özellikle ayırt edicilik ölçütü açısından önemli içtihatlar içermektedir. Küçük farklılıklar taşıyan ancak aynı genel izlenimi veren tasarımlar, genellikle ayırt edici kabul edilmemektedir. Bilgilenmiş kullanıcı perspektifi bu değerlendirmelerde esas alınır.
Türkiye, endüstriyel tasarımların korunmasına ilişkin olarak hem yasal altyapısı hem de uygulamadaki etkinliği ile güçlü bir sisteme sahiptir. Tescilli ve tescilsiz koruma olanakları sayesinde tasarımcılar, eserlerini hukuki güvence altına alarak ekonomik değer yaratma potansiyeline sahiptir.
![Uzman İş Avukatı İstanbul | İş Hukuku ve Tazminat Davaları [2025] - Makale resmi](/content/images/thumbs/0000850_uzman-s-avukati-stanbul-s-hukuku-ve-tazminat-davalari-2025_550.png "Uzman İş Avukatı İstanbul | İş Hukuku ve Tazminat Davaları [2025] - Makale resmi")
