Sendikal tazminat nedir?
Sendika hakkı, işçilerin,işveren karşısında örgütlenmesi ve haklarını savunmalarında daha güçlü olmasını sağlayan önemli bir haktır.
Sendikal tazminat ; sendikaya üye olduğu için sendika üyeliğine son verdiği için yahut sendikal eylemlerde bulunduğu için işten çıkarılan işçiye ödenmesi gereken ve tutarı iş mahkemesi tarafından belirlenen tazminat çeşididir.
Sendikal tazminat 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda düzenlenmiş olan bir tazminat çeşididir.Bu tazminat türü işçilerin bir sendikaya üye olup olmamaları ve sendikal faaliyetler içinde bulunup bulunmamaları sebebiyle iş sözleşmelerinin feshedilmesi veya sendikalı işçi ve sendikaya bağlı olmaksızın çalışan işçiler arasındaki ayrımın varlığı çerçevesinde kendini göstermektedir.
Her ne kadar yasal düzenlemelerle işçinin sendikal hakkı korunmaya çalışılsa da günlük iş hayatında kimi işverenler işçilerinin sendikaya üye olmaları,sendikal faaliyetlerde bulunmaları vb. sebeplerle işçilerinin iş akitlerini feshetmektedir.
İşçinin sendikal hakkı için getirilmiş yasal düzenlemeler nelerdir?
Anayasa madde 51/1
‘’ Çalışanlar ve işverenler ,üyelerin çalışma ilişkilerinde ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma ,bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir.Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.’’
6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu 25
‘’İşçilerin işe alınmaları ; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri,belli bir sendikadaki üyeliği devam ettirmeleri veya üyelikten çekilmeleri şartına tabi tutulamaz..
İşveren,bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında çalışma koşulları veya çalıştırmaya son verilmesi açısından herhangi bir ayrım yapamaz.
İşçiler sendikaya üye olmaları veya olmamaları iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde işçi kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyetlerde bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz.
İşverenin bu hükümlere aykırı hareket etmesi durumunda işçinin 1 yıllık ücret miktarından aşağı olmamak kaydıyla sendikal tazminata hükmedilir.
Sendikal bir nedenle iş sözleşmesinin feshi halinde işçi İş Kanunu’nun 20 ve 21. maddelerine göre dava açma hakkına sahiptir.İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin tespit edilmesi durumunda İş Kanununun 21.maddesine göre işçinin başvurusu, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal tazminata hükmedilir.
Ancak işçinin işe başlatılmaması halinde İş Kanunu’nun 21.maddesinin 1. fıkrasındaki tazminata hükmedilemez.İşçinin İş Kanunun’nun bu hükümlerine göre dava açmaması sendikal tazminat talebini engellemez.
İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak olan davada feshin nedenini ispat külfeti işverene aittir.Feshin işverenin ileri sürdüğü nedenden kaynaklanmadığını ileri süren işçi feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlüdür.
Fesih dışında işverenin sendikal ayrımcılık yaptığı iddiasını işçi ispat etmekle mükelleftir.Ancak işçi sendikal ayrımcılık yapıldığını güçlü biçimde gösteren durumu ortaya koyduğunda işveren davranışının nedenini ispat etmekle yükümlü olur.
Bu hükümlere aykırı yapılan iş sözleşmesi ve toplu iş sözleşmeleri geçersizdir.’’
İş sözleşmesi sendikal sebeplerle sona erdirilen işçinin işe iade davası açabilmesinin koşulları nelerdir?
İş sözleşmesi sendikal bir sebeple sona erdirilen işçi fesih bildiriminin yapılmasından itibaren 1 ay içinde işe iade davası açabilir.
Sendikal nedenle iş akdinin feshedilmesi halinde işe iade davası açabilmek için iş kanununun 18. maddesindeki şartlar aranmayacaktır.
Konuya ilişkin 6356 sayılı kanunun 25.maddesinde iş kanunun 18.maddesindeki şartlar aranırken Anayasa mahkemesi 22.10.2014 tarih ve 2013/1 esas numaralı kararında İş Kanunu’nun 18.maddesindeki şartların aranmasının sendika hakkına müdahale niteliğinde olduğuna,sendikal örgütlenmenin önünde engel olan bu tür yasakların demokratik toplum düzeniyle örtüşmediğine karar vermiştir.
Davada ispat külfeti kimin üzerindedir?
İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile dava açılırsa davada ispat yükü işverene aittir.Feshin işverenin iddia ettiği nedenlere dayanmadığını ileri süren işçi feshin sendikal nedene dayandığını ispat etmekle yükümlüdür.
İşçi iş sözleşmesinin sendikal sebeplerle sona erdirildiğini ispat ederse hangi tazminatları talep edebilir?
İşçi işe başlatılsın ya da başlatılmasın ;kararın kesinleşmesine kadar çalışmadığı sürenin ücreti işçiye ödenir.
Bunun yanı sıra işe iade davasını kazanan bir işçi işveren tarafından işe başlatılmazsa iş kanunu 21 gereği işçinin 4 ila 8 aylık maaşına denk gelen tutarı işverence işçiye ödenir.
Sendikal tazminat tutarı nasıl ispatlanır?
Sendikal tazminat işçinin aylık çıplak ücreti üzerinden 1 yıldan az olmamak kaydıyla hesaplanacaktır.İşçinin aylık ücretinin 1400 lira olması örneğinde 1400 liranın 12 ile çarpılması sonucu minimum sendikal tazminat miktarına ulaşılacaktır.
Sendikal tazminatta faiz işler mi?
Sendikal tazminat bir ücret değil ; bir tazminat çeşididir.Tazminat alacağına yasal faiz oranı uygulanır;dolayısıyla sendikal tazminata da yasal faiz oranı uygulanacaktır.
Sendikal tazminatta zamanaşımı süresi var mıdır?
Tazminat alacağı ücret değil de bir tazminat türü olduğundan Türk Borçlar Kanununa göre zamanaşımı süresi 10 yıldır.Bu süre içinde tazminat davası açmayan işçilerin talepleri zamanaşımından dolayı düşecektir.
