İhtiyati tedbir nedir?
Mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli derecede zorlaşacağından ya da tamamen imkansız hale geleceğinden yahut gecikme sebebiyle ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi hallerinde uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verilebilir.Bu hüküm niteliğine uygun düştüğü hallerde çekişmesiz yargı işlerine de uygulanır.
Madde metninde ‘verilebilir’ hükmü olduğundan bu şartların varlığı başlı başına ihtiyati tedbir kararı vermek için yeterli değildir;çünkü bu husus hakimin takdirine bırakılmıştır.
İspat kuralları dahilinde hakim durumun koşullarına göre olumsuz veya sakıncalı bir olasılığın varlığına kanaat getirirse ihtiyati tedbir kararı verebilecektir.
İhtiyati tedbir bir çeşit hukuki korumadır.Hukuki ihtilafın öncesinde veya esnasında ihtiyati tedbir talep eden tarafın talep ettiği hakkını ileride açacağı bir dava ile ya da devam eden bir davanın neticesinde elde etmesinin sağlanması amacıyla sağlanan bir tür hukuki güvencedir.
Örneğin haksız fiil sebebiyle uğranılan maddi zararın tazmini amacıyla açılan bir davanın davalısının mal varlığının çok olmaması ve az sayıdaki mal varlığını dava süresinde elinden çıkarması ,3.bir şahsa devretmesi gibi durumlarda dava sonucu davacının haklı çıkması durumunda davacının alacağına ulaşması önemli ölçüde zorlaşmış ya da imkansız hale gelmiş olabileceğinden davalının tasarruf yetkisi kısıtlanmakla davacının olası alacakları daha davanın başında ve hatta dava açılmadan önce bile güvence altına alınmış olacaktır.
İhtiyati tedbir kararı madde metninde açıkça öngörüldüğü üzere ‘uyuşmazlık konusu’ hakkında verilebilecektir.Yargıtay 21.Hukuk Dairesi 19.01.2012 tarih ve 2012/1007 esas numaralı kararında para alacağına ilişkin uyuşmazlıklarda ihtiyati tedbir değil ihtiyati haciz talep edilmesi yönünde hüküm kurmuştur.
İhtiyati tedbir nasıl talep edilir?
İhtiyati tedbir dava açılmada önce esas hakkında görevli ve yetkili olan mahkemeden ; dava açıldıktan sonra ise davanın görüldüğü mahkemeden talep edilir.
Talep edenin haklarının derhal korunması gereken hallerde mahkeme karşı tarafı dinlemeden de ihtiyati tedbir kararı verebilir.
Karşı tarafın dinlenilmeden ihtiyati tedbire karar verilmesi hukuki dinlenilme hakkından tamamen vazgeçildiğini göstermez.Bir davada önce iki taraf dinlenir sonra karar verilir.Oysa ki ihtiyati tedbirde zaruri durumlarda karşı taraf dinlenilmeden de ihtiyati tedbire karar verilebilir.Ancak daha sonra tarafa tanınan itiraz hakkı ile hukuki dinlenilme hakkı yerine getirilir.
İhtiyati tedbir talep eden taraf dilekçesinde dayandığı ihtiyati tedbir sebebini ve türünü açıkça belirtmek ve davanın esası yönünden kendisinin haklılığını yaklaşık olarak ispat etmek zorundadır.
İstinaf yargılaması sırasında şartları oluşmuşsa ilgili bölge adliye mahkemesinden tedbir talebinde bulunulabilecektir.
Mahkeme, tedbire konu olan mal veya hakkın muhafaza altına alınması veya bir yediemine tevdii ya da bir şeyin yapılması veya yapılmaması gibi sakıncayı ortadan kaldıracak veya zararı kaldıracak her türlü tedbire karar verebilir.
İhtiyati tedbir talebinin reddi halinde kanun yoluna başvurulabilir.Bu başvuru öncelikle incelenir ve karara bağlanır.
İhtiyati tedbir kararından önce teminat yatırmak zorunlu mudur?
İhtiyati tedbir talep eden haksız çıktığı taktirde karşı tarafın ve 3. kişilerin bu yüzden uğrayacakları muhtemel zararlara karşılık teminat göstermek zorundadır.
Talep resmi bir belgeye,kesin bir delile dayanıyor ya da durum ve koşullar gerektiriyorsa ,mahkeme gerekçesinin de açıkça göstermek şartıyla teminat alınmamasına da karar verebilir.Adli yardımdan yararlanan kimsenin teminat göstermesi gerekmez.
Asıl davaya ilişkin hükmün kesinleşmesinden veya ihtiyati tedbir kararının kalkmasından itibaren 1 ay içinde tazminat davası açılmaması üzerine teminat iade edilir.
İhtiyati tedbir kararı nasıl uygulanır?
İhtiyati tedbir kararının uygulanması ,verildiği tarihten itibaren 1 hafta içinde talep edilmelidir.Aksi taktirde kanuni süre içinde dava açılmış olsa dahi tedbir kararı kendiliğinden kalkar.
Tedbir kararının uygulanması kararı veren mahkemenin yargı çevresinde bulunan veya tedbir konusu mal ya da hakkın bulunduğu icra dairesinden talep edilir.İhtiyati tedbir kararının uygulanması için gerekirse kolluk kuvvetleri vasıtasıyla zor kullanılabilir.İhtiyati tedbiri uygulayan memur tutanak düzenler.Mahkemenin açıkça belirtmesi şartıyla kararı veren mahkemenin yazı işleri müdürü de ihtiyati tedbir kararının uygulanmasında görevlendirilebilir.
İhtiyati tedbir kararı asıl davanın açılmasından önce verilmişse ,tedbir talep eden taraf,bu kararın uygulanmasını talep ettiği tarihten itibaren 2 hafta içinde esas hakkındaki davasını açmak ve dava açtığına ilişkin evrakı kararı uygulayan memura ibrazla dosyaya koydurtmak ve bunun karşılığında bir belge almak zorundadır.Aksi halde tedbir kendiliğinden kalkar.
Aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilen veya hakkında bu tedbir kararı uygulanan kişi mahkemece kabul edilecek teminatı gösterirse mahkemece durumun değiştirilmesine veya kaldırılmasına karar verebilir.
İhtiyati tedbir kararına karşı itiraz mümkün müdür?
Karşı taraf dinlenmeden verilmiş olan ihtiyati tedbir kararlarına itiraz edebilir.Aksine karar verilmedikçe itiraz icrayı durdurmaz.
İhtiyati tedbirin uygulanması sırasında karşı taraf hazır bulunuyorsa tedbirin uygulanmasından itibaren ;hazır bulunmuyorsa tedbirin uygulanmasına ilişkin tutanağın tebliğinden itibaren 1 hafta içinde ihtiyati tedbirin şartlarına ,mahkemenin yetkisine ve teminata ilişkin olarak kararı veren mahkemeye itiraz edebilir.
İhtiyati tedbir kararının uygulanması sebebiyle menfaati muhtel olan 3.kişiler de ihtiyati tedbiri öğrenmelerinden itibaren 1 hafta içinde ihtiyati tedbirin şartlarına ve mahkemeye yatırılmış teminata itiraz edebilirler.
İtiraz dilekçeyle yapılır .İtiraz eden itiraz sebeplerini açıkça göstermek ve itirazın dayanağı olan tüm delilleri dilekçesine eklemek zorundadır.Mahkeme ilgilileri kişileri dinlemek üzere mahkemeye davet eder ; gelmedikleri taktirde dosya üzerinden inceleme yapar ve karar verir.
İtiraz üzerine mahkeme tedbir kararını değiştirebilir veya kaldırabilir.
İtiraz üzerine verilen kararlara karşı kanun yoluna başvurulabilir.Bu başvuru öncelikle incelenir ve karara bağlanır.Kanun yoluna başvurulması tedbir kararının uygulanmasını durdurmaz.
